Witamina D odgrywa o rolę m.in. w zapobieganiu chorobom układu sercowo-naczyniowego, chorobom autoimmunologicznym, a także nowotworom. Niektórzy jednak sięgają codziennie po witaminę D, a mimo to jej wchłanianie jest utrudnione.
Niekorzystne warunki do właściwego przyswojenia Witaminy D:
– Wyższe BMI ma słabszą odpowiedź na suplementację witaminy D. Jednak istnieją pewne teorie, które mogą wyjaśniać potencjalne różnice wchłaniania i wykorzystaniu witaminy D u osób z nadwagą lub otyłością:
* zaburzenia wchłaniania: w przypadku osób z nadwagą lub otyłością często występują zaburzenia wchłaniania składników odżywczych, w tym witaminy D. Tkanka tłuszczowa obecna u tych osób może wpływać na przyswajanie i transport witaminy D w organizmie, co może prowadzić do niższych poziomów w surowicy krwi i słabszej odpowiedzi na suplementację.
* niska produkcja witaminy D: wyższe poziomy tłuszczu w organizmie mogą zmniejszać zdolność skóry do produkcji witaminy D z ekspozycją na promieniowanie słoneczne. Ponadto, witamina D jest rozpuszczalna w tłuszczach, co oznacza, że jest przechowywana w tkance tłuszczowej, co może ograniczać jej dostępność w organizmie.
* procesy zapalne: otyłość jest związana z przewlekłym stanem zapalnym w organizmie. Zapalenie może wpływać na metabolizm witaminy D poprzez zmniejszenie jej wchłaniania, aktywacji i przekształcania w biologicznie aktywną formę. To z kolei może wpływać na skuteczność suplementacji i wpływ witaminy D na organizm.
– Choroby wątroby: wątroba jest ważnym narządem biorącym udział w procesie przekształcania witaminy D w biologicznie aktywną formę. Choroby wątroby, takie jak marskość wątroby czy zapalenie wątroby, mogą prowadzić do zaburzeń metabolizmu witaminy D. Zaburzenia te mogą obejmować zmniejszenie przekształcania witaminy D w aktywną formę, zmniejszenie produkcji białek wiążących witaminę D oraz zmniejszenie wydzielania żółci, co może wpływać na wchłanianie witaminy D z jelit.
– Nieswoiste zapalenie jelit (IBD): takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego, może prowadzić do zaburzeń wchłaniania witaminy D. Choroby te powodują uszkodzenie jelit, co może ograniczać zdolność organizmu do wchłaniania i przyswajania witaminy D z diety. Ponadto, przewlekłe stan zapalny towarzyszący IBD może prowadzić do zmniejszonej aktywacji witaminy D oraz zwiększonego zużycia witaminy D przez organizm.
– Celiaklia: jest chorobą autoimmunologiczną, charakteryzującą się nietolerancją glutenu. Osoby z celiakią mają uszkodzone kosmki jelitowe, co prowadzi do zaburzeń wchłaniania wielu składników odżywczych, w tym witaminy D. Zaburzenia wchłaniania witaminy D mogą prowadzić do niedoboru witaminy D u osób z celiakią.
– Mukowiscydoza: to genetyczne schorzenie charakteryzujące się nadmierną produkcją i gęstą konsystencją śluzu. Łączne działanie nadmiaru śluzu i defektów transportu jonów w narządach może prowadzić do zaburzeń wchłaniania wielu składników odżywczych, w tym witaminy D. Efektywność wchłaniania witaminy D zależy od zdolności jelit do przyswajania tłuszczów, które są niezbędne do przyswajania witaminy D.
– Choroby nerek: nerki odgrywają kluczową rolę w przekształcaniu witaminy D w jej aktywną formę. Choroby nerek, takie jak przewlekła niewydolność nerek, mogą prowadzić do zaburzeń metabolizmu witaminy D. Zmniejszona zdolność nerek do produkcji i aktywacji witaminy D może doprowadzić do niedoboru witaminy D i osłabionej funkcji w organizmie.
Badania potwierdzają, że witamina E i witamina A odgrywają istotną rolę w biodostępności witaminy D. Oto kilka aspektów dotyczących tej zależności:
* Witamina E
Badania sugerują, że witamina E może wpływać na metabolizm i stabilność witaminy D. Witamina E jest potężnym przeciwutleniaczem, który chroni witaminę D przed degradacją przez wolne rodniki. Studia przeprowadzone na zwierzętach wykazały, że suplementacja witaminy E zwiększała poziomy witaminy D w organizmach. Wynika z tego, że obecność wystarczającej ilości witaminy E może zwiększyć biodostępność witaminy D i utrzymywać jej stabilność w organizmie.
* Witamina A
Witamina A, zwłaszcza w formie retinolu, również odgrywa istotną rolę w przemianach metabolicznych witaminy D. Badania sugerują, że istnieje interakcja między witaminą A a witaminą D w procesach biodostępności. Na przykład, witamina A może wpływać na ekspresję genów odpowiedzialnych za syntezę białek wiążących witaminę D, które są niezbędne do transportu i funkcjonowania witaminy D w organizmie. Dodatkowo, witamina A jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania nabłonka jelitowego, który odgrywa kluczową rolę w wchłanianiu witaminy D.
* Synergistyczne działanie witamin D, E i A
Istnieją dowody na synergistyczne działanie witamin D, E i A w regulacji wielu procesów metabolicznych. Badania wskazują, że te witaminy mogą oddziaływać ze sobą i wzajemnie wpływać na swoje funkcje w organizmie. Na przykład, witamina D i witamina E mają zdolność do ograniczania utleniania LDL (lipoprotein o niskiej gęstości) i zapobiegania tworzeniu się złogów miażdżycowych. Dodatkowo, witamina A może wpływać na wydzielanie białek wiążących witaminę D, co może wpływać na dostępność witaminy D w organizmie.
Leki przeciwpadaczkowe, przewlekle stosowane glikokortykosteroidy i leki zobojętniające kwas solny mogą mieć wpływ na metabolizm witaminy D
* Leki przeciwpadaczkowe
Niektóre leki przeciwpadaczkowe, takie jak fenytoina, fenobarbital czy karbamazepina, mogą zmniejszać poziomy witaminy D w organizmie poprzez przyspieszenie jej metabolizmu. Zwiększają one aktywność enzymów, które odpowiadają za rozkład witaminy D do jej nieaktywnej formy – 24,25-dihydroksywitaminy D. W rezultacie, organizm może mieć trudności z utrzymaniem odpowiednich poziomów aktywnej formy witaminy D, czyli 1,25-dihydroksywitaminy D.
* Przewlekle stosowane glikokortykosteroidy
Glikokortykosteroidy, takie jak kortyzon czy prednizon, stosowane na dłuższy okres czasu mogą wpływać na metabolizm witaminy D. Badania sugerują, że glikokortykosteroidy mogą hamować syntezę 1,25-dihydroksywitaminy D w nerkach oraz zmniejszać wchłanianie wapnia z jelit. Wyniki te mogą prowadzić do niedoboru witaminy D i zaburzeń w równowadze wapniowo-fosforanowej organizmu.
* Leki zobojętniające kwas solny
Niektóre leki zobojętniające kwas solny, takie jak inhibitory pompy protonowej (omeprazol, pantoprazol) czy blokery receptora H2 (ranitydyna, famotydyna), mogą wpływać na wchłanianie witaminy D. Kwas solny ma istotny wpływ na rozwinięcie chemiczne witaminy D z pożywienia lub suplementów. Leki zobojętniające kwas solny mogą zmniejszać kwasowość żołądka, co może utrudniać wchłanianie witaminy D z diety. Wynik to możliwe zmniejszenie biodostępności i wykorzystania witaminy D w organizmie.
Szczególna rola magnezu w procesie przyswajania witaminy D
Magnez odgrywa istotną rolę w procesie hydroksylacji witaminy D. Proces hydroksylacji polega na przekształcaniu nieaktywnej formy witaminy D (cholekalcyferolu lub D3) w jej aktywną formę (1,25-dioksycholekalcyferol lub 1,25-D3). Podczas tego procesu witamina D jest modyfikowana przez kolejne dodanie grupy hydroksylowej (OH).
Do przekształcenia nieaktywnej formy witaminy D w aktywną potrzebne są enzymy z grupy hydroksylaz. Jednym z kluczowych enzymów jest 1-alfa-hydroksylaza, który odpowiada za dodanie grupy OH w pozycji 1 do cholekalcyferolu. Ten proces odbywa się głównie w nerkach.
Magnez odgrywa rolę kofaktora enzymatycznego dla 1-alfa-hydroksylazy. Oznacza to, że magnez jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tego enzymu. Bez obecności magnezu enzym nie będzie w stanie efektywnie przekształcać nieaktywnej formy witaminy D w aktywną.
Ponadto, magnez ma również wpływ na stężenie wapnia w organizmie, co jest związane z metabolizmem witaminy D. Magnez jest niezbędny dla właściwego wchłaniania wapnia z jelit. Witamina D, po przekształceniu w jej aktywną formę, zwiększa wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego. Dlatego magnez jest również ważny dla prawidłowego metabolizmu wapnia, który jest związany z działaniem witaminy D.
W rezultacie niedobór magnezu może wpływać na metabolizm witaminy D, prowadząc do obniżonej aktywności 1-alfa-hydroksylazy i zmniejszenia stężenia aktywnej formy witaminy D w organizmie. Ważne jest, aby zapewnić odpowiednią podaż magnezu poprzez odpowiednią dietę lub suplementację, aby wspierać prawidłowe funkcjonowanie procesu hydroksylacji witaminy D. Jednak należy pamiętać, że współdziałanie tych procesów jest złożone i może być również wpływane przez inne czynniki, takie jak inne mikroelementy i witaminy.
