Sprawdź objawy, diagnostykę i leczenie
Metale ciężkie wchłaniają się do organizmu przez układ oddechowy, pokarmowy i skórę. Na zatrucie metalami ciężkimi ma wpływ dieta, praca, środowisko naturalne bądź leki, które zażywasz. Objawy zatrucia są różnorodne i uzależnione od rodzaju i ilości metalu, jaki dostał się do organizmu.
Pierwsze objawy zatrucia metalami ciężkimi są zwykle pomijane, ponieważ są dość niespecyficzne. Stwierdzono, iż osoby bezobjawowe miały uszkodzenia wielonarządowe z powodu zatrucia metalami ciężkimi. Schorzenia przewlekłe występują przez długi czas w formie utajonej. Objawy zatrucia metalami ciężkimi łatwo jest pomylić z objawami innych, częstszych chorób.
Za najbardziej niebezpieczne metale ciężkie uznaje się:
- kadm
- rtęć
- ołów
- arsen
KADM
Dawka zatrucia ostrego/śmiertelnego po spożyciu wynosi od 300 do 350 mg kadmu.
Diagnostyka polega na oznaczeniu ilościowym kadmu w bieżącej próbce moczu (pojawia się dopiero po uszkodzeniu nerek), wykonaniu rezonansu krwi na obecność metali ciężkich.
Leczenie polega na płukaniu żołądka, podaniu środka przeczyszczającego, mleka z białkiem kurzym, podaniu związków antagonistycznych (cynk, miedź, żelazo, selen) i witaminy D. W zatruciach wziewnych podaje się tlen.
W wyniku działań człowieka kadm jest głównym zanieczyszczeniem chemicznym środowiska. Jego obecność jest zauważalna w powietrzu, wodzie, glebie, roślinach i tkankach zwierząt. Wykorzystywany jest w trakcie wytwarzania: tworzyw sztucznych, barwików, galwanicznych powłok ochronnych, prętów kadmowych, lutów i stopów, sztucznych ogni, farb fluorescencyjnych, alkaicznych baterii niklowo – kadmowych, nawozów sztucznych.
Kadm raz wprowadzony do środowiska nie podlega degradacji.
Kadm występuje w: roślinach (szpinak, sałata, tytoń). Podczas długoletniego palenia papierosów (również e-papierosów, w których dodatkowo wykryto chrom, mangan, nikiel i ołów) do organizmu palacza trafia około 15 mg kadmu. Organy kumulujące kadm: wątroba, nerki, jelita, gruczoły, płuca.
Objawy zatrucia kadmem:
bóle głowy, gorączka, zmęczenie, skurcze brzucha, wymioty, nudności, biegunka, duszność, zapalenie błony śluzowej nosa i gardła, rozedma płuc, obrzęk płuc, tachykardia, niedokrwistość, sinica (niebieskawe zabarwienie skóry i błon śluzowych), anosima (zanik węchu), zaburzenia pracy kanalików nerkowych, kamica nerkowa, białkomocz, osteomalacja (zmiękczenie kości), zwyrodnienie mięśnia sercowego, nadciśnienie tętnicze, przedwczesny poród, nowotwory.
RTĘĆ
Diagnostyka: rezonas krwi na obecnośc metali ciężkich.
Leczenie: 2,3-dimerkaptopropanol (BAL) do podawania domięśniowego albo kwas dimerkaptobursztynowy (dimercaptosuccinic acid) lub jego sole, lub odpowiadające im preparaty – stosowane w warunkach szpitalnych.
Występowanie:
- rtęć pierwiastkowa: dawne termometry, barometry, ciśnieniomierze, lampy opalające i rtęciowe, termostaty starszych ekspresów do kawy, suszarki do włosów, baterie guzikowe, amalgamat stomatologiczny (wypełnienie zęba), antyperspiranty, biżuteria; wdychane pary rtęci są w 80% wchłaniane przez płuca;
- nieorganiczne sole rtęci: kosmetyki (maści wybielające, kremy przeciw piegom), zabawki; wchłaniane są z przewodu pokarmowego od około 2% do 15%;
- organiczne związki rtęci: zanieczyszczone ryby (głównie tuńczyk), timoresal (środek zwierający rtęć używany w kroplach do oczu, szczepionkach, płynach odczulających, płynach do soczewek), przetworzona żywność (głównie sery); wchłanianie z przewodu pokarmowego w ponad 90%; silne wchłanianie występuje również przez skórę i płuca.
Objawy zatrucia rtęcią:
drżenie palców, duża pobudliwość, apatia, zapalenie dziąseł, palący ból w klatce piersiowej, kaszel, obrzęk płuc, zapalenie płuc, bóle mięśni, bóle stawów, utrata apetytu, spadek masy ciała, uszkodzenie CUN (zaburzenia pamięci krótkotrwałej, zaburzenia koordynacji, zaburzenie widzenia barw), niewyraźna mowa, uszkodzenie OUN (chory nie chce chodzić, stać siedzieć), niekontrolowane ruchy ciała, drżenie (nóg, ramion, języka, warg), niezborność chodu, polineuropatia, świąd, senność w ciągu dnia, brak koncentracji, bezsenność, światłowstręt, kłębuszkowe zapalenie nerek, niepłodność, niedociśnienie, choroba szalonego kapelusznika (utrata pamięci, patologiczna nieśmiałość i rozdrażnienie), eretyzm (wzmożona pobudliwość, chorobliwe rozdrażnienie), zaburzenia wzroku (zaburzenia pola widzenia, widzenie tunelowe, ślepota), utrata słuchu, zaczerwienienie skóry, zapalenie skóry, przeczulica dotykowa na skórze, mrowienie skóry, zaburzenie czucia.
Związki rtęci intensywnie kumulowane są w płucach, nerkach, wątrobie, mózgu i układzie nerwowym. Rtęć wydala się głównie z moczem i kałem.
OŁÓW
Dawka toksyczna wynosi około 0,5 g, śmiertelna przy ostrym zatruciu 20-50 g.
Diagnostyka obejmuje badanie z ilościowym oznaczeniem ołowiu w krwi pełnej.
Leczenie przewlekłego zatrucia polega na podaniu leków wiążących ołów i wysokich dawek witaminy B1 i B12.
Ołów występuje w: farbach, zanieczyszczonej glebie, wodzie pitnej (rury wykonane ze stopów ołowianych, które doprowadzają wodę do domów), zabawkach, pojemnikach do przechowywania żywności pomalowanych farbami zawierającymi ten metal. Na ostre zatrucia ołowiem najbardziej narażeni są pracownicy fabryk produkujących: akumulatory, łożyska, osłon zabezpieczających przed promieniowaniem radioaktywnym, tworzywa sztuczne, przemysłu papierniczego, garbarskich, hutniczych, czcionek drukarskich.
Warzywa szczególnie kumulujące ołów: szczypior, sałata, rzodkiewka, marchew, pietruszka. Ponad 90% ołowiu kumulowana jest w korzeniach roślin.
Ołów skumulowany się przez lata w organizmie odkłada się w: mózgu, nerkach, płucach, wątrobie, kościach, dziąsłach (charakterystyczne ciemne linie), zębach, włosach i skórze (żółtawo-sine zabarwienie)
Objawy zatrucia ołowiem u dzieci:
zachowanie letargiczne (drażliwość, ospałość), brak chęci do uczestniczenia w zabawach, dyzartia (zaburzenie mowy), bóle głowy, porażenie układu pokarmowo-wydalniczego (brak apetytu, wymioty, bóle brzucha, zaparcia), bardzo duży wzrost wartości białka w surowicy krwi (hiperproteinemia), bladość powłoki skórnej (spowodowana niedokrwistością), ataksja (niezborność ruchów), uszkodzenie mózgu, neuropatia toksyczna nerwu wzrokowego, problemy behawioralne (zaburzenie funkcji poznawczych, deficyty językowe), zmiany kości widoczne w RTG (ołów odkłada się w kościach i zębach).
Objawy zatrucia ołowiem u osób dorosłych:
gorączka, ból głowy, zmęczenie, apatia, drażliwość, omamy, zaburzenie pamięci, bezsenność, objawy układu pokarmowo-wydalniczego (brak apetytu, wymioty, ból brzucha, zaparcia), ból stawów, osłabienie siły mięśni i ich drżenie, zmiany kostne (zaburzenia metabolizmu wapnia), brak koordynacji ruchów, silne napady bólów skurczowych w jamie brzusznej, nerwobóle, nadciśnienie tętnicze, niedokrwistość, białkomocz, krwiomocz, uszkodzenie mózgu, zmiany nastroju (wrogość, lęk, depresja), bezwiedne upuszczanie nadgarstka, niepłodność, spadek libido, nowotwory nerek, guzy gruczołów wydzielania wewnętrznego, gruczolaki płuc.
ARSEN
Dawka toksyczna wynosi około 10–50 mg, śmiertelna przy ostrym zatruciu 70–200 mg lub 1 mg/kg m.c./dzień.
Diagnostyka polega na zbadaniu stężenia arsenu we krwi.
Leczenie ostrego zatrucia polega na płukaniu żołądka z dodatkiem magnezji palonej, podaniu antidotum metallorum Sautera, leczeniu objawów zaburzeń wodno-elektrolitowych, podaniu środków chelatujących.
Przyszłość: zostały wykonane badania na zwierzętach potwierdzające działanie substancji ograniczających szkodliwy wpływ arsenu na organizm (tj. ekstrakt z zielonej herbaty, witamina D i kwasy omega 3). Ważne jest przeprowadzenie tego badania wśród ludzi.
Arsen występuje w :
pestycydach, piwie i winie (alkohol może upośledzać zdolność organizmu do detoksykacji arsenu), kakao, ryżu, owocach morza i rybach z ciemnym mięsem (np. tuńczyk, makrela łosoś, sardynki, miecznik), warzywach (np. kapusta, brukselka, jarmuż, kalafior). Arsen do żywności dostaje się z powietrza, szczególnie tego zanieczyszczonego pyłami spalinowymi. Dlatego też arsen bywa obecny w warzywach i owocach.
Nieorganiczny arsen magazynuje się w płucach, wątrobie, nerkach, śledzionie, przewodzie pokarmowym. Niewielkie ilości można znaleźć w paznokciach, włosach i skórze.
Ostre zatrucie występuje, kiedy jednorazowo do organizmu wchłonie się duża dawka metalu ciężkiego. Objawy następują zwykle szybko i nie sposób je przeoczyć.
Objawy zatrucia arsenem:
ból głowy, osłabienie, senność, splątanie, bóle mięśni, skurcze mięśni, dreszcze, podniesiona temperatura ciała, metaliczny posmak w ustach, zapalenie błony śluzowej gardła, przewlekłe zanikowe zmiany błon śluzowych, uszkodzenie mózgowia (encefalopatia), uszkodzenie nerwów obwodowych (neuropata obwodowa), rozpad osłonek mielinowych w układzie nerwowym (demielinizacja), białe pasma w obrębie płytki paznokciowej palców dłoni i stóp (Pasma Aldricha-Meesa), nadmierne rogowacenie skóry, kontaktowe przebarwienia i zapalenie skóry, głębokie zmarszczki na dłoniach i podeszwach stóp, ciemne przebarwienia skóry, obrzęki, zapalenie błony śluzowej żołądka i jelit, ból brzucha, biegunka, wymioty, gorączka, hemoliza (przedwczesny rozpad krwinek czerwonych), niedokrwistość (deficyt żelaza), choroba niedokrwienna kończyn, zaburzenia czynności mięśnia sercowego (kardiomiopatia), zaburzenia rytmu serca, zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej organizmu, nowotwory.
Arsen jest niezbędnym pierwiastkiem w organizmie ludzkim. Aktywizuje wytwarzanie czerwonych krwinek, przyśpiesza przemianę materii i powoduje wzrost i odnowę tkanek.
Dodatkowe metale, które mogą powodować zatrucie:
MIEDŹ
Objawy zatrucia miedzią: biegunka, ból brzucha, wymioty, ślinotok, utrata masy ciała, przekrwienie błon śluzowych, tachykardia, bezmocz (anuria), krwiomocz, niedokrwistość (anemia), wzmożone pragnienie, osłabienie, żółtaczka. Miedź uszkadza wątrobę, naczynia krwionośne i krwinki czerwone.
Wchłanianie miedzi następuje w przewodzie pokarmowym. Spożywanie jednocześnie produktów zawierających dużo siarki (białka mleka, jaja, warzywa) znacząco zmniejsza wchłanianie miedzi do organizmu. Pokarmy zawierające cynk całkowicie blokują wchłanianie miedzi (np. owoce morza).
Przyczyny zatrucia miedzią: przedawkowanie środków przeciwpasożytniczych, spożywanie żywności z terenów bogatych w miedź, spożycie roślin zanieczyszczonych fungicydami, repelentami lub nawozami sztucznymi, dieta uboga w molibden.
CHROM
Objawy zatrucia chromem: objawy żołądkowo-jelitowe (brak apetytu,wymioty, biegunka, często z krwią), zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, wyciek śluzowo-ropny z nosa, krwawienie z nosa, kwasica, choroby płuc, rak płuc, choroby nerek, uszkodzenie narządów (wątroba, nerki, mięśnia sercowego), wrzody na skórze.
Występowanie chormu : szkło, ceramika i innych tworzywa z dodatkiem chromu; barwniki do tkanin, skór i futer, pigmenty i środki piorące, środki grzybobójcze i ochrony drewna, środki piorące, spalanie: paliw, papieru, drewna, odpadów.
Chrom jest niezbędnym pierwiastkiem, pobudza trzustkę do produkcji insuliny, reguluje poziom cukru we krwi, przyśpiesza spalanie tłuszczów, uczestniczy w przemianie białek i węglowodanów, wchodzi w skład niektórych enzymów i stymuluje działalność innych. Związki chromu wykazują działanie mutagenne (mutacje w komórkach rozrodczych), embriotoksyczne i teratogenne (działanie toksyczne na zarodek lub płód).
FOSFOR
Objawy zatrucia fosforem: bóle głowy, pocenie się, bóle brzucha, wymioty, brak apetytu, zwężanie źrenic, opadanie górnych powiek, polineuropatia czuciowo-ruchowa, skurcz oskrzeli, zaburzenie matabolizmu (węglowodanów, lipidów i białek), uszkodzenia (mięśnia sercowego, krwinek czerwonych i szpiku), niewydolność nerek, częstomocz, obecność białka w moczu, żółtaczka, zaburzenia przemiany wapniowej, kruchość i łamliwośc kości, w wydychanym powietrzem czuć zapach czosnku, rany oparzeniowe na skórze, wydłużony czas gojenia się ran. Fofor wchłania się przez skórę, układ oddechowy i układ pokarmowy. Związki szkodliwe występują w produktach do zwalczania gryzoni, nawozach fosforowych, sztucznych ogniach.
Metale ciężkie występują w całym naszym otoczeniu. Znajdziemy je w pożywieniu, wodzie, powietrzu. U osób zdrowych, zdrowa wątroba może detoksykować poszczególne metale. U osób chorujących przewlekle na boreliozę i choroby odkleszczowe szlaki detoksykacji organizmu są przeważnie zamknięte, co powoduje wyjątkową podatność na zatrucie metalami ciężkimi. To oznacza, że borelioza i zatrucie metalami ciężkimi idzie w parze.
Bez procesu detoksykacji zatrucie organizmu metalami ciężkimi prowadzi do chorób autoimmunologicznych, przewlekłych stanów zapalnych, zatoksycznienia narządów oraz nowotworów.
